Karol VI Franciszek Hubert Józef Habsburg (urodzony w Wiedniu, 1 października 1685 roku, zmarł w Wiedniu, 20 października 1740 roku) herb
Syn Leopolda I Habsburga, cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Węgier i Czech, arcyksięcia Austrii i Eleonory Magdaleny Wittelsbach, córki Filipa Wilhelma Wittelsbacha, księcia-elektora Palatyna Renu, księcia Neuburga, pretendenta do tronu polskiego.
Jego Królewska Wysokość Arcyksiążę Austriacki od 1 października 1685 roku do 12 października 1711 roku, książe de Montblanc, hrabia de Cervera, senior de Balaguer, król Kastylii jako Charles II, król Léon, król Grenady, król Toledo, król Galisji, król Sévilli, król Cordoby, król Murcji, król Jaen, król Nawarry jako Karol V, senior de Biscaye, król Aragoni jako Karol II, król Walencji, król Majorki, hrabia Barcelony, tytularny książę Burgundii, książę Lotaryngii, książę Luksemburga, hrabia Flandrii, hrabia-palatyn Burgudnii, markiz du Saint-Empire, senior de Malines, senior de Salin, książę Mediolanu, król rzymski, apostolski król Węgier, król Dalmacji, król Chorwacji, król Slawonii i Ilirii jako Karol III, król Czech i książę-elektor Świętego Cesarstwa Rzymskiego, margrabia Moraw jako Karol II arcyksiążę Austrii, książę Salzburga, książę Styrii, książę Karyntii, książę Krainy jako Karol V od 17 kwietnia 1711 roku do 20 października 1740 roku i od 2 października 1741 roku do 16 kwietnia 1742 roku, hrabia Habsburga i Tyrolu, hrabia Kyburga, hrabia Gorycji i Gradiszki, tytularny apostolski król Jerozolimy jako Karol VI od 17 lutego 1720 roku do 20 października 1740 roku, król Neapolu jako Karol VI od 17 marca 1717 roku do 2 czerwca 1734 roku, król Sycylii jako Karol IV od 17 lutego 1720 roku do 2 czerwca 1734 roku, król Sardynii jako Karol III Józef od 11 kwietnia 1713 roku do 17 lutego 1720 roku, tytularny król Sardynii od 17 lutego 1720 roku do 20 października 1740 roku, król Hiszpanii jako Karol III, wielki mistrz Zakonu Calatrava od 1 listopada 1700 roku do 12 października 1711 roku, tytularny króla Hiszpanii od 12 października 1711 roku do do 7 września 1714 roku, książę cieszyński od 2 listopada 1721 roku do 27 marca 1729 roku, książę Luksemburga jako Karol V i hrabia Namur, książę Brabantu i Limburga jako Karol IV, Lotaryngii od 11 kwietnia 1713 roku do 20 października 1740 roku, książę Mediolanu jako Karol VI od 12 stycznia 1707 roku do 20 października 1740 roku, hrabia Flandrii jako Karol V, hrabia Hainaut od 11 kwietnia 1713 roku do 20 października 1740 roku jako Karol V, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego od 12 października 1711 roku do 20 października 1740 roku jako Karol VI, wielki książę Siedmiogrodu, margrabia Moraw, książę Górnego i Dolnego Śląska, książę Modeny, książę Parmy, książę Piacenzy, książę Guastalli, książę Frulii, książę Raguzy i Zadaru jako Karol od 3 października 1735 roku do 20 października 1740 roku.
W lipcu 1708 roku w Wiedniu (per procura), w Barcelonie (pro futuro) 1 sierpnia 1708 roku poślubił Elżbietę Krystynę Welf von Braunschweig-Wolfenbüttel (urodzona w Brunszwiku, 7 września 1691 roku, zmarła w Wiedniu, 21 grudnia 1750 roku), córkę Ludwika Rudolfa Welf von Braunschweig-Wolfenbüttel, księcia brunświckiego na Wolfenbüttel i Krystyny Luizy von Öttingen-Öttingen, córki Alberta Ernesta I, księcia Öttingen-Öttingen.
Urodził się we Wiedniu. Od najmłodszych lat jego wychowawcą był Antoni Florian von Liechtenstein. Jako dziecko przejawiał muzyczne zdolności. Jego nauczycielem muzyki był Joann Joseph Fux. Karol komponował (m.in. muzykę do oper), dyrygował i grał na klawesynie.
W tym czasie wymierała hiszpańska linia Habsburgów. Cesarz Leopold chciał, aby następcą upośledzonego na ciele i umyśle Karola II został właśnie Karol. Jego konkurentami byli młodszy wnuk króla Francji Ludwika XIV, książę Filip Andegaweński, i syn elektora bawarskiego, Józef Ferdynand Wittelsbach. W 1698 roku zawarto traktat w którym następcą tronu hiszpańskiego uznawano Józefa Ferdynanda. Włoskie posiadłości Hiszpanii miały być podzielone między Francję i Austrię. O podziale swoich ziem nie chcieli jednak słyszeć Hiszpanie. Król Karol w swoim testamencie ustanowił Józefa Ferdynanda dziedzicem wszystkich swoich ziem. Śmierć książątka bawarskiego na początku 1699 roku jeszcze bardziej skomplikowała sytuację.
W 1699 roku zawarto kolejny traktat, w którym Karol otrzymywał Hiszpanię, Belgię i kolonię, zaś Francja posiadłości włoskie. Hiszpanie jednak wciąż chcieli zachować jedność swojego imperium. Grandowie uznali, że zapewni im to tylko potęga Ludwika XIV. Po naleganiach ze strony Rady Królewskiej, Karol II 2 października 1700 roku podpisał testament na rzecz Filipa.
Zmarł 1 listopada. Na wieść o postanowieniach testamentu Ludwik wysłał swojego wnuka do Madrytu, gdzie został koronowany jako Filip V.
Po ogłoszeniu Filipa królem Hiszpanii Ludwik był zdeterminowany utrzymać w ręku swojego wnuka całość hiszpańskiego imperium. W lutym 1701 roku francuskie wojska weszły do Mediolanu, co zdenerwowało cesarza. Holendrzy zostali usunięci z twierdz w Belgii, które przyznano im w 1697 roku traktatem w Rijswijck. Ludwik ogłosił ponadto syna obalonego w 1688 roku króla Anglii Jakuba II prawowitym królem Anglii, Szkocji i Irlandii, Jakubem III. To z kolei zdenerwowało Anglię. 15 maja 1702 roku Anglia i Holandia wypowiedziały Francji wojnę. Wkrótce przystąpiło do niej Cesarstwo. Rozpoczęła się wojna o sukcesję hiszpańską.
Kandydatem koalicji na tron hiszpański został arcyksiążę Karol. W 1704 roku został proklamowany królem Hiszpanii Karolem III (w Hiszpanii był znany jako Don Carlos).
Jeszcze w tym samym roku Karol wylądował w Lizbonie i na czele wojsk angielsko-portugalskich ruszył w głąb Hiszpanii. Jego uderzenie na Madryt zostało odparte przez marszałka Berwicka. W 1705 roku na rzecz Karola wybuchło powstanie w Katalonii. Karol zajął Barcelonę i został przyjął tytuł króla Aragonii i hrabiego Barcelony. W 1706 roku alianci zajęli Madryt a Karol wkroczył do Saragossy. Filip V uciekł do Burgos.
Przeciwko Karolowi rozpętała się wojna partyzancka (guerilla), gdyż Kastylijczycy nienawidzili otaczających Karola Katalończyków. Wskutek tych działań Karol został wyparty z Madrytu jeszcze przed końcem roku. W 1707 roku Berwick wyparł stronników Karola z Walencji i Aragonii. Karol utrzymał się tylko w Barcelonie. W 1710 roku Karol ponownie zajął Madryt, ale guerilla raz jeszcze zmusiła go do odwrotu.
Ojciec Karola, cesarz Leopold, zmarł w 1705 roku. Jego następcą został starszy brat Karola, Józef. Kiedy ten zmarł 17 kwietnia 1711 roku niepozostawiwszy męskiego potomka tron cesarski przypadł Karolowi. Połączenie koron cesarskiej i hiszpańskiej naruszałoby jednak równowagę europejską, więc dotychczasowi sojusznicy Karola zaczęli zawierać traktaty pokojowe z Francją. W 1713 roku Anglia, Holandia, Portugalia, Sabaudia i Prusy podpisały pokój z Francją w Utrechcie. Osamotniony Karol VI czas jakiś toczył jeszcze wojnę z Francją, aż w końcu 7 marca 1714 roku podpisał pokój w Rastatt.
W 1714 roku Berwick wyparł Karola z Barcelony, aczkolwiek cesarz nie wyrzekł się pretensji do hiszpańskiego tronu. Karol utrzymywał jeszcze stosunki ze swoimi katalońskimi stronnikami, na jego dworze przebywało wielu uchodźców z Hiszpanii, a wielkie wpływy na dworze miała tzw. hiszpańska rada. Traktaty z lat 1713-1714 przyznawały Karolowi hiszpańskie posiadłości we Włoszech - Mediolan i Neapol (Sycylia przypadła księciu Sabaudii Wiktorowi Amadeuszowi II). Ku Włochom kierowały się również ambicje Filipa V, podsycane przez jego drugą żonę, Elżbietę Farnese, która dla swojego pierworodnego Karola szukała szansy na tron właśnie we Włoszech, gdzie wymierały książęce rody w Parmie i Toskanii.
Korzystając z zaangażowania cesarza w wojnę z Turcją, w 1717 roku flota hiszpańska zajęła Sardynię. Rok później hiszpański desant opanował Sycylię. Wtedy jednak zainterweniowały Francja, Anglia i Holandia. Cesarz zawarł pokój z Turcją i przyłączył się do sojuszu. Flota hiszpańska została zniszczona przez Anglików, a armia Berwicka wkroczyła do Hiszpanii. Filip w 1720 roku ugiął się i zawarł pokój z Karolem, który uznał go królem Hiszpanii. Karol zamienił z Wiktorem Amadeuszem Sardynię na Sycylię.
Konflikt o posiadłości włoskie rozgorzał na nowo podczas wojny o sukcesję polską. Familijny pakt francusko-hiszpański z 1733 roku przewidywał wyparcie Habsburgów z Italii. W wyniku dwuletniej wojny Karol zrzekł się na rzecz Hiszpanii Neapolu i Sycylii, które przypadły młodszemu synowi Filipa, Karolowi. Cesarz otrzymał jednak w zamian księstwa Parmy, Piacenzy i Guastalli. Razem z Mediolanem i uzyskaną w międzyczasie Toskanią utworzyło to silne związek habsburskich ziem na północy Italii.
Cesarz Józef zmarł 17 kwietnia 1711 roku Karol był jego naturalnym następcą, ale uzyskanie godności cesarskiej wymagało zgody elektorów. Uzyskanie jej było czystą formalnością. 12 października 1711 roku we Frankfurcie nad Menem elektorzy (król Prus Fryderyk I Hohenzollern jako margrabia brandenburski, król Polski August II "Mocny" jako książę saski, palatyn reński Jan Wilhelm II Wittelsbach, książę hanowerski Jerzy Ludwik, arcybiskup Moguncji Lothar Franz von Schönborn, arcybiskup Trewiru Karol Józef Lotaryński, arcybiskup Kolonii Józef Klemens Wittelsbach oraz sam Karol jako król Czech) okrzyknęli Karola cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego).
1 maja 1711 roku dobiegło końca wieloletnie powstanie księcia siedmiogrodzkiego Franciszka II Rakoczego. W imieniu przebywającego na wygnaniu w Polsce księcia Sándor Károlyi złożył broń i podpisał z cesarzem pokój w Satmarze. Rakoczy nie uznał pokoju i do swojej śmierci w 1735 roku tułał się między Polską, Francją a Turcją, chcąc pozyskać sojuszników do walki o niepodległość Siedmiogrodu. W 1718 roku austriacko-turecki pokój w Pożarewie przekazywał całe Węgry pod panowanie Habsburgów.
Podpisując pokój w Satmarze powstańcy otrzymali obietnicę, że cesarz będzie respektował węgierskie prawa, przywróci im skonfiskowane majątki i uszanuje swobody religijne. Karol nie miał zamiaru dotrzymywać tych warunków. Uczestników powstania wygnano, a ich majątki zostały skonfiskowane. Rządy austriackie oparte zostały na grupie proaustriackich magnatów (tzw. labancach), którzy utrzymywali dobre kontakty z księciem Eugeniuszem Sabaudzkim. Sejm z lat 1712-1715 zniósł pospolite ruszenie szlachty i powołał do życia stałą armię składającą się w połowie z cudzoziemców i pozostającą pod austriacką komendą. Sejm stopniowo tracił znaczenie. Cesarz zwoływał go coraz rzadziej, a przez 10 ostatnich lat swojego panowania obywał się w ogóle bez sejmu. Wojsko podporządkowano wiedeńskiej Radzie Wojennej.
Organem rządu centralnego na Węgrzech i w Siedmiogrodzie były Rady Namiestnicze. Na ich czele stał namiestnik na Węgrzech i gubernator w Siedmiogrodzie. Wszystkie ważniejsze sprawy załatwiano jednak we Wiedniu. Na Węgrzech siłą wprowadzano katolicyzm. Szlachcie pozostawiono rozległe uprawnienia stanowe, samorządy komitetowe i sądownictwo patrymonialne nad chłopami. Magnateria szybko uległa zniemczeniu, średnia szlachta była bardziej przywiązana do madziarskich tradycji, ale pogodziła się z habsburskimi rządami za cenę zachowania przywilejów. Proces włączania Węgier do monarchii habsburskiej zakończyło w 1723 roku przyjęcie przez Sejm sankcji pragmatycznej. Faktycznym testem na lojalność Węgrów wobec monarchii miała stać się dopiero wojna o sukcesję austriacką.
Od prawie 200 lat głównym konkurentem Habsburgów w walce o opanowanie Bałkanów była Turcja. Od końca XVII wieku austriacka monarchia była stroną ofensywną. Stronnictwo niemieckie, na czele z wybitnym wodzem, księciem Eugeniuszem Sabaudzkim, popychało Karola ku dalszej walce o Bałkany. Cesarz wahał się jednak, naciskany przez radę hiszpańską, która pchała go ku sprawom włoskim. Ostatecznie śmierć Ludwika XIV w 1715 roku i skoncentrowanie na Węgrzech 80 000 żołnierzy przeważyło szalę na korzyć stronnictwa niemieckiego. W kwietniu 1716 roku cesarz zawarł traktat z Wenecją (Austria wytargowała od znękanej wojną Republiki swobodę żeglugi na Adriatyku). Na początku czerwca Austria wypowiedziała Turcji wojnę.
Działaniami wojennymi dowodził niezrównany książę Eugeniusz. 5 sierpnia 1716 roku pokonał Turków pod Petrovaradinem. W sierpniu 1717 roku padł Belgrad. Po stronie Austrii wystąpili Serbowie, a część bojarów wołoskich prosiła cesarza o przyłączenie Wołoszczyzny do Austrii. Podobne nastroje panowały w Mołdawii, opanowanej przez Austriaków po linię rzeki Seret. Tymczasem Austrię zaabsorbowała hiszpańska inwanzja na Italię. W dniach 17-27 lipca 1718 roku zawarto pokój w Pożarewie, który oddawał Austrii północną Serbię z Belgradem, Banat i Małą Wołoszczyznę.
Kolejna wojna z Turcją wybuchła prawie 20 lat później. W latach 1735-1736 Rosjanie zdobyli Azow, spustoszyli Krym i podeszli pod Stambuł. Zagrożona Turcja przyjęła mediację Austrii. We Wiedniu patrzono z zazdrością na rosyjskie sukcesy. Mediacja służyła temu, aby uzyskać dogodną pozycję przetargową w celu dokonania rozbioru Turcji. Kongres pokojowy w Niemirowie był więc farsą i już w 1737 roku Austriacy uderzyli na Turcję. Tu spotkała ich jednak niespodzianka.
Zorganizowana przy pomocy francuskich doradców armia turecka zadała ciężkie straty Austriakom. Widać było brak zdolnego wodza w osobie księcia Eugeniusza, który zmarł w 1736 roku. W 1739 roku Turcy oblegli Belgrad. 18 września podpisano w tym mieście traktat pokojowy, na mocy którego Turcja odzyskała utracone na rzecz Austrii w 1718 roku tereny.
Włączenie Węgier sprawiło, że punkt ciężkości monarchii habsburskiej przesunął się na wschód. Krótki miraż hiszpańskiego tronu pozostawił w rękach naddunajskiego monarchy Belgię i większość Italii. Ogółem pod berłem domu habsburskiego żyło 20 milionów ludzi.
Za panowania Karola na wiedeńskim dworze walczyły o wpływy rada hiszpańska i stronnictwo niemieckie. Wiedeń stał się kosmopolityczną stolicą późnego baroku. Nastąpił rozkwit włosko-hiszpańsko-flamandzko-czesko-austriackiej sztuki dworskiej, pałacowej i kościelnej. Dwór Karola uważany był za najbardziej pompatyczny i ceremonialny w całej Europie. Gibelińska polityka Józefa I odeszła w przeszłość. Karol był podporą papiestwa, prześladował protestantów, a jego otoczenie było zdominowane przez jezuitów. Wspierał również antyprotestanckie działania w Rzeszy niemieckiej. W 1731 roku wojska cesarskie wygnały 20 000 protestantów z Salzburga.
Karol kontynuował merkantylistyczną politykę gospodarczą swojego ojca i brata. Liczne wojny sprawiały jednak, że skarb państwa nieustannie borykał się z brakiem pieniędzy. Koszty wojny o sukcesję hiszpańską wyniosły 350 milionów guldenów, a wspierający skarb państwa kredytem żydowscy bankierzy, Oppenheimer, Wertheimer i inni, zbankrutowali. W 1706 roku założono we Wiedniu bank państwowy (Wiener Stadt-Bank). Hrabia Gundaker Starhemberg zaprowadził porządek w finansach. Dążono do rozwoju handlu wewnętrznego. Temu celowi służyły powołana w 1705 roku Deputacja Komercyjna Krajów i powstała w 1714 roku Komisja Merkantylna. Zakładano państwowe manufaktury i ustanawiano monopole.
Marzeniem Karola było wyprowadzenie swojej monarchii na morza. Temu celowi miało służyć powołanie w 1719 roku Kompanii Wschodniej nastawionej na handel z Lewantem. Kompania ta nie spełniła jednak pokładanej w niej nadziei. Opanowanie Belgii sprawiło, że Karol zainteresował się handlem z koloniami. Kupcy belgijscy konkurowali z kupcami holenderskimi. W 1722 roku Karol, za radą szkockiego aferzysty Johna Kera of Kersland, założył Kompanię Indyjską w Ostendzie. Wywołało to sprzeciw Anglii i Holandii. Karol był uparty, ale państwa morskie nie przebierały w środkach. Podczas kryzysu gibraltarskiego w 1727 roku okręty Royal Navy zatapiały statki kompanii. Karol w 1727 roku zawiesił, a w 1731 roku zniósł Kompanię Ostendzką za cenę uznania przez państwa morskie sankcji pragmatycznej.
Próba z Kompanią Ostendzką nie powiodła się, a w handel lewantyński zdominowali Grecy. Karol nie zdołał uczynić z Austrii mocarstwa handlowego, ale dzięki jego poparciu nastąpił rozwój wolnego portu Triest. Rozbudowano sieć dróg i zniesiono cła wewnętrzne. Największą potrzebą habsburskiej monarchii była reforma administracji.
Reformy tej Karol jednak nie przeprowadził. Monarchia habsburska pozostała konglomeratem krajów rządzących się swoimi prawami i posiadającymi silne instytucje stanowe. Najwyższym organem monarchii pozostała Tajna Konferencja (sześciu ministrów i kanclerz pod przewodnictwem cesarza). Istniała również Nadworna Izba Handlowa i Nadworna Rada Wojenna. Kancelaria Nadworna zarządzała dziedzicznymi krajami monarchii. Istniały również kancelarie czeska, węgierska, siedmiogrodzka, włoska i niderlandzka. Rządy Karola nie spowodowały umocnienia centralizmu w monarchii. Stworzyły ku temu jednak dobrą podstawę prawną.
Karol był ostatnim męskim przedstawicielem dynastii Habsburgów. W 1703 roku jego ojciec wydał akt, że gdyby żaden z jego synów nie pozostawił męskiego dziedzica, kraje dziedziczne Habsburgów mają przypaść najstarszej córce Józefa. 19 września 1713 roku Karol wydał sankcję pragmatyczną, która dziedziczką tych krajów ustanawiała jego córki, z pominięciem potomstwa Józefa. W latach 1722-1723 cesarz doprowadził do przyjęcia sankcji przez wszystkie kraje monarchii. W ten sposób dotychczasowa unia personalna ustępowała miejsca unii realnej.
Cesarz niestrudzenie również zabiegał o uznanie sankcji na arenie międzynarodowej. Hiszpania uznała ją w 1725 roku, Rosja w 1726 roku, Prusy w 1728 roku, Wielka Brytania i Holandia w 1731 roku, Hanower w 1732 roku, Rzesza Niemiecka również w 1732 roku, a Francja w 1738 roku.
Karol zmarł w 1740 roku. W październiku wybrał się na polowanie podczas którego zjadł danie z grzybów, jak się później okazało, z muchomora sromotnikowego. Wkrótce po zjedzeniu potrawy poczuł się niedobrze. Kiedy przyjechał do Wiednia był już o krok od śmierci. Zmarł 20 października. Przed śmiercią zdążył jeszcze upomnieć swojego szambelana, że cesarzowi rzymskiemu przy ostatnich sakramentach przysługują cztery świeczniki. Jego dziedziczką została jego najstarsza córka, Maria Teresa. Na nim wygasła męska linia rodu Habsburgów, a jego córka zapoczątkowała linię habsbursko-lotaryńską.
Pogrzeb Karola odbył się 24 października we Wiedniu. Cesarz, wielki legalista, uważał, że umowy międzynarodowej zapewnią jego córce bezproblemowe objęcie tronów w krajach dziedzicznych monarchii. O niepodzielności tych krajów miał jednak zadecydować oręż.
Pochowany w klasztorze Kapucynów w Wiedniu.
Żródła:
Karol VII "w Wikipedii"
20-03-2023
23-02-2023
09-06-2022